ნებისმიერი ადამიანის ცხოვრებაში დგება მომენტი, როდესაც უამრავი პროფესიიდან უნდა აირჩიოს ერთ-ერთი, მიიღოს გადაწყვეტილება. ამ გადაწყვეტილების სისწორე მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული პიროვნების ცხოვრებისეულ გზაზე, საკუთარი საქმიანობით კმაყოფილებაზე, შრომით საქმიანობასა და კარიერაში წარმატებებზე.
ცნობილია, რომ სამუშაო მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ადამიანის ცხოვრებაში და დიდ გავლენას ახდენს პიროვნების განწყობაზე. წარმატებები პროფესიულ საქმიანობაში, შრომითი მოტივაცია და კმაყოფილების დონე მნიშვნელოვანწილად დამოკიდებულია პროფესიის გააზრებულად არჩევაზე. პროფესიის არჩევას უდიდესი სოციალური და ეკონომიკური მნიშვნელობა აქვს.
პროფესიის სწორად არჩევის დიდ ეკონომიკურ მნიშვნელობაზე მიუთითებს ის ფაქტი, რომ, სპეციალისტების გაანგარიშებით, პრეფესიისადმი ინტერესის უქონლობისას, სხვა თანაბარ პირობებში, მომუშავის შრომის მწარმოებლურობა მცირდება 35%-ით, პროფესიული უნარის უქონლობისას 50%-ით, ბოლო უნარისა და ინტერესის გარეშე მუშაობისას 70%-ით. თუ ამას დავუმატებთ პროფესიისათვის შეუფერებელი კადრების მომზადება-გადამზადებაზე გაწეულ ხარჯებს, ამ მიზეზით კადრების დენადობით, წუნიანი პროდუქციის გამოშვებით, საწარმოო ტრავმატიზმის გაზრდით გამოწვეულ ზარალს,-მივიღებთ არასწორი პროფორიენტაციის არასასურველ ეკონომიკურ შედეგს. სოციალური ეფექტი კი გამოიხატება ისეთი მაჩვენებლებით, როგორიცაა: მომუშავის შრომითი კმაყოფილების დონე, შრომითი და შემოქმედებითი აქტიურობა, ჯანმრთელობის შენარჩუნება და ა.შ. ადამიანს, რომელსაც მთელი ცხოვრება უწევს იმ საქმის კეთება რომელიც არ აინტერესებს, ანდა რომლის შესასრულებლად საჭირო უნარ-ჩვევები არ გააჩნია, უჩნდება უკმაყოფილებისა და განაწყენების გრძნობა. ამასთან, ასეთი განწყობა მას უყალიბდება არა მარტო გარშემომყოფების, არამედ მთელი საზოგადოებისა და სახელმწიფოს მიმართ, რომელთაც, მისი აზრით, არ მისცეს მას თვითრეალიზაციის შესაძლებლობა.
პროფესიის არჩევა, როგორც წესი, შრომითი საქმიანობის დაწყებამდე უნდა მოხდეს. შესაბამისად, პროფორიენტაციული მუშაობა აღმზრდელობითი და სასწავლო დაწესებულებების მოვალეობაა. მაგრამ არანაკლები მნიშვნელობა აქვს ორგანიზაციაში მომუშავეთა განაწილება-გადანაწილებისას მათი შესაძლებლობებისა და ინტერესების გათვალისწინებას. სწორედ ამიტომ პერსონალის მართვის პროცესში დიდი ყურადღება ექცევა მომუშავეთა შესაძლებლობებისა და მიდრეკილებების შესწავლას სამუშაო ადგილებზე მათი განაწილებისა და კარიერის დაგეგმვისათვის.
პროფესიული მოღვაწეობა პიროვნების თვითრეალიზაციის და საზოგადოებაში დამკვიდრების ძირითადი საშუალებაა. მაგრამ თვითრეალიზაცია მხოლოდ იმ შემთხვევაშია შესაძლებელი, როცა ადამიანს აინტერესებს არჩეული პროფესია, გააჩნია მას შესასრულებლად საჭირო უნარი და არსებული სამუშაოს შესრულებით იღებს კმაყოფილებას. სამწუხაროდ, ბევრ ადამიანს უწევს იმ სამუშაოს შესრულება, რომლისადმი არც ინტერესი და არც მიდრეკილება არ გააჩნია. ასეთი შემთხვევები ფიქსირდება ყველაზე პოპულარული და "მოდური" პროფესიის წარმომადგენლებს შორისაც. ამიტომ თითოეულ ადამიანს პროფესიული ცხოვრების გზაჯვარედინზე ყოველთვის სჭირდება დაფიქრება, რათა გამორიცხოს ან მინიმუმამდე შეამციროს შეცდომები.
პროფესიის არჩევასთან დაკავშირებული რამდენიმე, მეტ-ნაკლებად "ტიპიური შეცდომა" შემდეგია:
ე.წ. "რომანტიული", ან "ინტელიგენტური" პროფესიები.
როცა ადამიანი პროფესიის არჩევისას ხელმძღვანელობს მოტივით, რომ ეს პროფესია "რომანტიული" ანდა "ინტელიგენტურია", ხშირად არ იცის, რომ ამ ტიპის პროფესიებში საკუთარი თავის წარმატებულად რეალიზაციისთვის მას მოუწევს რუტინული, "არარომანტიული" და "არაინტელიგენტური" სამუშაოების შესრულებაც.
ე.წ. "მოდური" პროფესიები.
როცა ადამიანი ირჩევს პროფესიას მხოლოდ იმიტომ, რომ იგი პრესტიჟული და "მოდურია", ამ დროს დიდი რისკი არსებობს იმისა, რომ გარკვეული დროის შემდეგ ეს პროფესია შეიძლება აღარ იყოს პრესტიჟული და "მოდური"
პროფესიები, რომლებიც "დიდ ფულს გვპირდებიან".
ამგვარი პროფესიის წარმომადგენლები, საქმიანობის პროცესში ხვდებიან, რომ მოცემული პროფესია არა მხოლოდ მატერიალურ კეთილდღეობის უზრუნველყოფას პირდება, არამედ მისგანაც საკმაოდ ბევრს მოითხოვს, იქნება ეს თავდადებული შრომა, დიდი რისკი, პირად სურვილებსა და მოთხოვნილებებზე უარის თქმა და ა.შ.
თვითგამორკვევა განსაკუთრებით რთულია მოზარდებისთვის, თუმცა არც ზრდასრულებისთვის არის ადვილი საქმე. განსაკუთრებით მძიმეა საკუთარ არჩევანში შეცდომის აღმოჩენა იმ ადამიანებისთვის, რომლებმაც უკვე წლები დახარჯეს კარიერული ზრდისთვის და დიდი ძალისხმევა მოანდომეს პროფესიულ განვითარებას. არადა, თვითონ ცხოვრება მოითხოვს მათგან გეგმების კორექტირებას და ხშირად ეს პროფესიული არჩევნის შეცვლასაც უკავშირდება.
პროფესიის არჩევა ან შეცვლა საკმაოდ რთული პროცესია, რაც იმითაა განპირობებული, რომ არჩევანზე მრავალი ფაქტორი ახდენს გავლენას. ამ ფაქტორებიდან ძირითადია:
1. ოჯახის წევრების პოზიცია (ხშირად მშობლები მთლიანად იღებენ პასუხისმგებლობას შვილის მომავალი პროფესიის შერჩევაში);
2. მეგობრების პოზიცია;
3. პედაგოგების (მასწავლებლების) პოზიცია;
4. ინფორმირების დონე (ინფორმაცია ამა თუ იმ პროფესიაზე);
5. პირადი პროფესიული გეგმები;
6. რეალობის შესაბამისობა პირად გეგმებთან (ამ პროფესიით სამუშაოს მოძიების შესაძლებლობები);
7. პიროვნული შესაძლებლობები;
8. მიდრეკილებები (საყვარელი, საინტერესო საქმიანობა).
ჩამოთვლილი ფაქტორებიდან უმეტესობა პიროვნებისგან დამოუკიდებელია და მათზე რეაგირება ბევრ საკითხებში გარკვევას მოითხოვს. ადამიანებს უჭირთ პროფესიის არჩევასთან ან კარიერის დაგეგმვასთან დაკავშირებული რთული საკითხების დამოუკიდებლად გადაწყვეტა. მოზარდებსა თუ ზრდასრულებს სჭირდებათ პროფესიონალების დახმარება, მათი პიროვნულ-ინდივიდუალური მახასიათებლების გამოვლენა და პროფესიული საქმიანობის იმ სფეროს განსაზღვრავრა, სადაც ისინი საკუთარი შესაძლებლობების რეალიზაციას შეძლებენ. ყოველივე ამან განაპირობა 'პროფორიენტაციის' წარმოშობა და განვითარება.
ავტორი: თამარ გაბისიანი წყარო: www.education.ge